Aan het eind van de vorige eeuw studeerde ik Culturele Antropologie / Niet-Westerse Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Het duurde maar een jaar (na mijn propedeuse stapte ik over naar een uiterst westerse studie, Amerikanistiek), maar het was wel een jaar dat mij in veel opzichten de ogen opende. Over hoe mensen zich verhouden tot elkaar, tot hun omgeving en ook tot de spullen die we om ons heen verzamelen.
Dat laatste aspect kwam aan bod in het vak Materiële Cultuur van Gosewijn van Beek. Ik herinner me hoe Van Beek in zijn introductiecollege het verhaal De Dingen De Baas van Belcampo aanhaalde. Hoe zijn ogen gingen glunderen toen hij vertelde over de kwinkslag in de titel, die je op twee verschillende manieren kunt lezen, en over hoe die titel tot uitdrukking brengt dat de spullen waarmee wij ons omringen veel sterker bepalen wie wij zijn dan wij misschien bereid zijn toe te geven.
Die titel heeft me nooit los gelaten en ik heb sindsdien vele boekenmarkten afgestruind, op zoek naar een bundel van Belcampo waar het verhaal in was opgenomen. Tevergeefs, totdat ik via Marktplaats stuitte op een exemplaar van Bulkboek uit 1976, waarvan De Dingen De Baas het coververhaal was. Toen ik dat eenmaal in mijn bezit had en het verhaal had gelezen, besloot ik dat dit het overkoepelende thema van dit weblog zou zijn.
De dingen de baas
In het fantastisch-futuristische verhaal De Dingen De Baas nemen de meubels plotseling de macht over van de mensen. Ze zijn het helemaal zat hoe ze altijd maar worden uitgeleefd en voor lief genomen en hoe de mensen onbekommerd de aardbol belasten. Stuk voor stuk verlaten de meubels de huizen, met de lakens en kleding in hun kielzog – de mensen naakt achterlatend. Ze beleggen een vergadering om te besluiten over het lot van de mensheid. Intussen vragen de ontredderde mensen zich af hoe zij ooit de dingen weer de baas kunnen zijn en wat ze dan allemaal anders zullen doen.
Belcampo (1902-1990) schreef dit verhaal vooral als absurdistisch toekomstverhaal, maar het leest ook als aanklacht tegen de wijze waarop mensen met elkaar en de aardbol omgaan. Tegenwoordig wordt ons leven goeddeels bepaald door technologie, door digitale dingen. Het is steeds meer de vraag hoe wij die dingen de baas blijven, of dat zij ons allang de baas zijn. Zo bezien was Belcampo’s verhaal niet alleen fantasierijk, maar ook profetisch.
Het mooie aan de titel van Belcampo’s verhaal is dat een krachtige woordspeling ontstaat omdat de persoonsvorm in de zin ontbreekt. We zijn genoodzaakt de zin in gedachten aan te vullen en kunnen dan twee kanten op: ‘De dingen zijn ons de baas’ of ‘Wij zijn de dingen de baas’.
In dit weblog pas ik diezelfde woordspeling toe op hoe we (denken en praten over) het onderwijs en de samenleving. Onderwerpen die voorbijkomen lopen uiteen van burgerschap en taalbewust beroepsonderwijs tot educatieve technologie, onderwijsontwikkeling en vakmanschap.
De woorden de baas?
Misschien was je op zoek naar mijn boekbesprekingen of mijn bespiegelingen over taal? Die vind je nu op www.verzameldezinnen.nl
Ben je nieuwsgierig naar mijn publicaties over nieuwswijsheid? Kijk dan op www.nieuwswijsheid.nl
Kwam je hier voor mijn blogs over leren, onderwijs, vakmanschap en burgerschap? Neem dan snel een kijkje bij de blogposts.