Op zoek naar de zin van het boek

Soms stuit ik tijdens het lezen van een boek op een zin die zo treffend, beeldend, pakkend is geformuleerd dat ik het verhaal even het verhaal laat en die zin wil blijven herkauwen. Misschien is die ene zin wel de reden dat de auteur dat boek is gaan schrijven en ligt daarin de kern van het verhaal besloten. Misschien ook niet – misschien is voor een schrijver elke zin even belangrijk. Of was het die schrijver wel om een heel andere zin te doen.
Hoe dan ook, het voorrecht van de lezer is dat deze zelf betekenis geeft aan het boek, zelf mag bepalen wat hij/zij eruit haalt. Dat is wat ik komend jaar ga doen: uit alle boeken die ik lees, die ene zin halen waarin de zin van het boek besloten ligt. In deze blog verzamel ik mijn vondsten.  

#boekperweek: van lezen om het lezen naar de zin van lezen

Eerst even de aanleiding. In 2017 deed ik voor het eerst mee met de #boekperweek-campagne van de Koninklijke Bibliotheek. Nou ja, meedoen: ik twitterde elke week braaf welk boek ik had gelezen en wat ik daarvan vond en dat was het dan. De beheerders van het twitteraccount @bibliotheek ‘liketen’ mijn bericht en lieten soms weten dat ze het boek nu ook zouden lezen – maar of dat gebeurde en wat ze er dan zelf van vonden, vernam ik nooit. Ik had sowieso verwacht dat de campagne iets meer inhoud zou hebben. Bijvoorbeeld dat het socialmediateam weetjes over de auteur zou delen, of over hoe vaak de betreffende boeken waren geleend in de afgelopen jaren. Of dat ze, á la Amazon en bol.com, op tweets zouden reageren met het bericht ‘Zus en zo vonden dat ook een mooi boek. Kijk even wat zij nu lezen, misschien zit daar ook iets voor jou bij?’ Op die manier zou de Bibliotheek lezers met elkaar in contact kunnen brengen en zou er een laagdrempelige nationale leescommunity kunnen ontstaan – als tegenhanger van bijvoorbeeld Hebban of Goodreads. Nu hangt het af van de twitteraars of zij het initiatief nemen om via de hashtag #boekperweek te kijken wat anderen lezen en of ze daarin aanleiding zien te reageren. Dat gebeurt slechts mondjesmaat. Ik geef toe, zelf doe ik dat ook nauwelijks. Twitter is toch vooral een kijk-mij-nou-medium. Gek, want ik ben wel benieuwd naar hoe anderen over dezelfde boeken denken, wat zij daaruit halen. 

Ik ging me afvragen waarom ik niet zocht naar andermans indrukken, terwijl ik daar wel nieuwsgierig naar was. Het antwoord: ik was te druk met lezen. Er zaten aardig wat dikke pillen in mijn selectie, dus las ik soms expres een dun boekje (een stripboek of een boekenweekgeschenk) om mijn streefaantal maar te halen. Vaak ging ik direct verder met een volgend boek, zonder het vorige verhaal op me in te laten werken – zo graag wilde ik dat getal van 52 aan het eind van het jaar aftikken. Daar heb ik nu een beetje spijt van, want ik denk dat ik daardoor de essentie van een paar boeken heb gemist.

Iedere week probeerde ik ook in een tweet een korte recensie te schrijven (kijk mij nou weer een boek uit hebben), maar daar ben ik wel klaar mee. Er is naar mijn idee al een meningenoverschot, dat hoef ik niet per se te vergroten. Los daarvan is het haast geen doen om in 280 tekens (minus de diverse hashtags en boekenteller) iets zinvols te zeggen over een boek, dusdanig dat lezers aan de hand van die microrecensie het ene boek goed kunnen onderscheiden van het andere. Ik kan van 52 boeken zeggen dat ze prachtig zijn, maar dan weten mijn volgers vooral een klein beetje meer over mij en nog steeds weinig over het boek zelf.

Zingeving

Dit jaar ga ik het anders doen. Ik ga ten eerste rustiger en bewuster lezen.
Of een schrijver de bedoeling nou expliciet verwoordt of niet, als lezer moet je wel een beetje moeite doen om die eruit te halen. Lezen is als in gesprek gaan met een boek: je neemt niet slechts tot je wat de schrijver zelf te vertellen heeft, maar je stelt je open voor nieuwe inzichten, die een samenspel zijn van de tekst van een ander en de gedachten die je zelf al hebt. Daarom beleeft iedereen hetzelfde boek anders. 

Ten tweede ga ik in mijn #boekperweek-tweets niet meer een recensie geven, maar de zin die volgens mij de essentie van het boek verwoordt. Dat wordt een uitdaging, dat weet ik nu al – al is het omdat er geregeld meerdere sleutelpassages in een boek kunnen staan. Ook is goed mogelijk dat lezers van die ene zin zich afvragen wat die nou helemaal te betekenen heeft. Eenmaal uit het verhaal gelicht, kan de zeggingskracht van een zin snel verdampen. Context doet ertoe. Hopelijk prikkelt die zin je dan toch om het boek ter hand te nemen – meestal is dat zeer de moeite waard. Als ik de 52 boeken niet haal – dan maar niet. Belangrijker vind ik dat ik de zin van elk boek vind en om die met anderen te delen.

Bijgewerkt 8 januari 2022 – Hier stond een overzicht van (voorlopige) all time favorites. Dat werk ik op later moment nog eens bij.

Bekijk ook:
2019: jaaroverzicht
2020: jaaroverzicht en terugblik
2021: jaaroverzicht en terugblik
2022: jaaroverzicht en terugblik

2023: jaaroverzicht (wordt regelmatig bijgewerkt)