Ogenschijnlijk een nuchtere beschrijving van taalverandering, maar stiekem vooral een beschouwing van hoe normen en waarden veranderen – met nieuwe woorden als hun vehikel.
Citaat achterflap:
‘In Dat mag je óók al (niet meer) zeggen inventariseert taalkundige Vivien Waszink wat er allemaal gebeurt op het gebied van schurende taal, genderinclusief woordgebruik en het weergeven van diversiteit.’
Met inclusief taalgebruik als vertrekpunt zet Waszink het brede scala aan begrippen rond gender uiteen, en laat ze zien hoe de term ‘blank’ langzaamaan plaatsmaakt voor ‘wit’. Uitermate informatief. Alleen jammer dat het fenomeen validisme (het toekennen van waarde op basis van lichamelijke, verstandelijke of psychische gesteldheid) ontbreekt. Een hoofdstuk daarover had hierin zeker niet misstaan.
Zelf lijkt Waszink de veranderingen vrij neutraal te bezien. Misschien wil ze als lexicograaf de schijn van subjectiviteit vermijden door geen standpunt in te nemen. Wel geeft ze de lezers een advies mee. Enerzijds is dat pragmatisch: focus toch niet zo op wat zogenaamd allemaal niet meer zou mogen (zogenaamd, want in de praktijk mag iedereen gewoon van alles zeggen), maar kijk vooral naar wat er wel kan – naar de talloze mogelijkheden van nieuwe bewoordingen.
Anderzijds houdt ze de lezer ook een spiegel voor. Woordenboeken fungeren als een spiegel van de tijdgeest, Waszink daagt ons uit om daar met wat meer zelfbewustzijn in te kijken: waarom zijn we toch zo gefixeerd op wat wij moeten mogen, en stellen we ons niet wat meer open voor andere perspectieven?
In de laatste paragraaf vraagt ze om een goed woord voor het verschijnsel dat mensen problemen niet onderkennen als ze er zelf niet mee te maken hebben. Mij schiet ‘Ik-zie-ik-zie-niet-wat-jij-ziet-denken’ te binnen, maar dat is natuurlijk niet één woord.
Taalkundige Wouter van Wingerden opperde ‘oogklepprivilege’. Dat lijkt me zeker een kanshebber, al is het omdat mensen soms behoorlijk gepikeerd reageren als ze worden gewezen op hun privileges. Woorden zijn niet slechts abstracte aanduidingen van iets anders, woorden raken.
#DeZinVanHetBoek:
‘Veel mensen gaan nu eenmaal uit van hun eigen situatie, en zijn dan snel geneigd te denken dat een bepaald ‘probleem’ niet bestaat, simpelweg omdat zij er zelf niet mee te maken hebben.’
★★★★☆
Zie ook Op zoek naar de zin van het boek