Aan het eind van de vorige eeuw studeerde ik Culturele Antropologie / Niet-Westerse Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Het duurde maar een jaar (na mijn propedeuse stapte ik over naar een uiterst westerse studie, Amerikanistiek), maar het was wel een jaar dat mij in veel opzichten de ogen opende. Over hoe mensen zich verhouden tot elkaar, tot hun omgeving en ook tot de spullen die we om ons heen verzamelen.
Dat laatste aspect kwam aan bod in het vak Materiële Cultuur van Gosewijn van Beek. Ik herinner me hoe Van Beek in zijn introductiecollege het verhaal De Dingen De Baas van Belcampo aanhaalde. Hoe zijn ogen gingen glunderen toen hij vertelde over de kwinkslag in de titel, die je op twee verschillende manieren kunt lezen, en over hoe die titel tot uitdrukking brengt dat de spullen waarmee wij ons omringen veel sterker bepalen wie wij zijn dan wij misschien bereid zijn toe te geven.
Die titel heeft me nooit los gelaten en ik heb sindsdien vele boekenmarkten afgestruind, op zoek naar een bundel van Belcampo waar het verhaal in was opgenomen. Tevergeefs, totdat ik via Marktplaats stuitte op een exemplaar van Bulkboek uit 1976, waarvan De Dingen De Baas het coververhaal was. Toen ik dat eenmaal in mijn bezit had en het verhaal had gelezen, besloot ik dat dit het overkoepelende thema van mijn blog zou zijn.
De dingen de baas?
In het fantastisch-futuristische verhaal De Dingen De Baas nemen de meubels plotseling de macht over van de mensen. Ze zijn het helemaal zat hoe ze altijd maar worden uitgeleefd en voor lief genomen en hoe de mensen onbekommerd de aardbol belasten. Stuk voor stuk verlaten de meubels de huizen, met de lakens en kleding in hun kielzog – de mensen naakt achterlatend. Ze beleggen een vergadering om te besluiten over het lot van de mensheid. Intussen vragen de ontredderde mensen zich af hoe zij ooit de dingen weer de baas kunnen zijn en wat ze dan allemaal anders zullen doen.
Belcampo (1902-1990) schreef dit verhaal vooral als absurdistisch toekomstverhaal, maar het leest ook als aanklacht tegen de wijze waarop mensen met elkaar en de aardbol omgaan. Tegenwoordig wordt ons leven goeddeels bepaald door technologie, door digitale dingen. Het is steeds meer de vraag of hoe wij die dingen de baas blijven, of dat zij ons allang de baas zijn. Zo bezien was Belcampo’s verhaal niet alleen fantasierijk, maar ook profetisch.
De leerlingen, de media en de woorden de baas?
Het mooie aan de titel van Belcampo’s verhaal is dat een krachtige woordspeling ontstaat omdat er geen werkwoord in staat (de persoonsvorm ontbreekt). We zijn genoodzaakt de zin in gedachten aan te vullen en kunnen dan twee kanten op: ‘De dingen zijn ons de baas’ of ‘Wij zijn de dingen de baas’.
In dit weblog pas ik diezelfde woordspeling toe op (hoe wij ons verhouden tot) media, het onderwijs (en specifiek: leerlingen) en uiteraard ook op taal.
In de categorie De Leerlingen De Baas blog ik over onderwijs(vernieuwing), specifiek over onderwijs met ict, en over het professionaliseren van nieuwe en zittende docenten en docententeams.
In de categorie De Media De Baas blog ik over hoe media ons beïnvloeden en welke invloed wij, consumenten, burgers, hebben op de media. Hiervoor wordt vaak het begrip mediawijsheid gebruikt, dat ik ook hanteer. Mediawijsheid is een overkoepelend begrip dat betrekking heeft op (vaardig worden in) sociale media en technologie. In mijn blogs ligt het zwaartepunt meer op nieuwsmedia en journalistiek (nieuwswijsheid). Dit vanuit het idee dat het juist de inhoud is en de wijze waarop we die verwoorden en verbeelden, die bepaalt hoe wij over de dingen denken.
In de laatste categorie, De Woorden De Baas, gaat de aandacht uit naar taalvaardigheid en taalbeschouwing. In deze categorie vind je boekbesprekingen en mijn favoriete zinnen uit de boeken die ik lees. Daarnaast zoom ik hier in op taal- en leesonderwijs, waaronder vakintegratie, en op het belang van lezen. Ook besteed ik hier aandacht aan de impact van taal – denk bijvoorbeeld aan hoe politici taal gebruiken om kiezers te beïnvloeden, of ingewikkelde privacy statements op sociale media, en aan woordspelingen (zoals #2xlezen, de hashtag die ik gebruik voor zinnen die je op twee manieren kunt lezen).
Natuurlijk overlappen de categorieën elkaar op onderdelen: wanneer het gaat over de taligheid van media-uitingen, het bij een les Nederlands interpreteren van media-inhouden, of besprekingen van boeken over onderwijs met ict. Dan vind je de betreffende post in meerdere categorieën.
Ga verder naar de blogs in De Leerlingen De Baas, De Media De Baas of De Woorden De Baas.
Reacties zijn van harte welkom!